شیخ محمدحسین غروی اصفهانی (معروف به کمپانی) 1,393
ولادت:
روز دوم محرم سال 1296 ق. آسمان کاظمین هم مانند دیگر شهرهای مسلمان
نشین، بوی کربلا و عطر عشق و عاشورا میداد. همزمانی این تولد مبارک با ماه
حماسههای همیشه جاوید حسینی، سبب شد که کودک کاظمین و مولود محرم "محمد
حسین" نامیده شود.
تحصیلات:
کودک کاظمین هنوز در فصل بهاران زندگی بود. تازه در باغ خرم حیات،
نونهالی سرسبز بود که توانست هنر ظریف خط و خوشنویسی را آن هم در انواع
گوناگون آن یاد گیرد. از آنجا که آن روزها هم چون روزگاران گذشته، صنعت خط
از هنرهای بدیع و چشمگیر بود، مهارت محمدحسین، آن هم در دوران کودکی وی را
در میان آشنایان زبانزد ساخت. پدر هم که به استعداد درخشان فرزندش پی برده
بود، با تمام توان وسایل تحصیل و ترقی او را در حوزه علمیه نجف فراهم ساخت
تا این استعداد زلال و جوشان هر چه بهتر و بیشتر شکوفا گردد. محمدحسین در
دهه دوم زندگی (در سال 1314 یا 1315 ق) بود که پا به حوزه بزرگ نجف نهاد و
چیزی نگذشت که مراحل کمال را در دروس مقدماتی یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت
و بزودی در حلقه درس بزرگترین اساتید حوزه آن روز شرکت جست.
اساتید:
1. شیخ حسن تویسرکانی
2. آیة الله سید محمد طباطبایی فشارکی
3. حاج آقا رضا همدانی
4. آیة الله آخوند خراسانی
5. حکیم محمدباقر اصطهباناتی شیرازی
6. شیخ احمد شیرازی
مشایخ روایی:
بزرگان بسیاری برای علامه غروی اجازه نامة روایتی نوشتهاند که برای نمونه دانشمندان و اندیشوران زیرا را میتوان نام برد:
1. بزرگ محدث معاصر حاج میرزا حسین نوری طبرسی، گردآوردنده مجموعه روایتی شیعه، مستدرک الوسائل.
2. آیة الله سید حسن صدرالدین موسوی معروف به صدر کاظمی نویسنده کتاب تأسیس الشیعه و...
3. میرزا محمد باقر اصطهباناتی شیرازی.
4. شیخ احمد شیرازی مشهور به "شانه ساز".
5. شیخ الشریعة اصفهانی.
تألیفات:
1. الاجتهاد و التقلید و العداله
2. الاصول علی النهج الحدیث
3. الطلب و الارادة عند الامیة و المعتزلة و الاشاعرة، این سه کتاب در یک مجلد بزرگ با نام «بحوث فی الاصول» چاپ شده است.
4. چندین رساله در مباحث مختلف اصولی.
5. حاشیه بر رساله قطع شیخ انصاری.
6. نهایة الدرایه فی شرح الکفایة، در چهار جلد
7. کتاب الاجارة
8. صلاة الجماعة
9. صلاة المسافر
این سه کتاب هم بتازگی در یک مجلد با نام "بحوث فی الفقه" انتشار یافته است.
10. حاشیة کتاب المکاسب
11. حاشیه بر کتاب الطهارة شیخ اعظم انصاری.
12. چندین رساله فقهی.
13. سه منظومه درباره اعتکاف، روزه و نماز جماعت
14. الوسیلة توضیح المسائل به زبان عربی
15. ذخیرة العباد. توضیح المسائل فارسی
16. تحفة الحکیم.
17. رسالة فی اثبات المعاد الجسمانی
18. حاشیه بر اسفار ملاصدرا.
19. مکاتبات فلسفی و عرفانی، مجموعهای است از 14 نامه در شرح و تحلیل دو بیت شعر از عطار نیشابوری
20. تفسیر قرآن این تفسیر که گویا نیمه تمام مانده تاکنون چاپ نشده است.
21. الانوار القدسیه مجموعه دل انگیزی از اشعار عربی آیة الله غروی است.
22. دیوان مفتقر، این کتاب که شعرهای فارسی حکیم غروی را در خود
گردآورده است با نام نامناسبی که هیچ برازنده ایشان نیست دهها بار چاپ شده و
انتشار یافته است و این اشتباه از آنجا ناشی شده است که پدر شاعر حکیم و
عارف حوزه نجف حاج محمد حسن اصفهانی معروف به معین التجار، کمپانی یعنی
شرکت راهآهن بغداد - کاظمین را به عهده داشت و او بود که برای نخسین بار
بانی این کار خیر گشت. از اینجا و تنها به همین علت است که دیوان اشعار
فرزندش با نام «دیوان کمپانی» و نام آن حکیم الهی به نام «آیة الله کمپانی»
معروف گشت. ولی چنانکه شماری نقل کردهاند او از این اسم ناراضی بود و از
شنیدن این کلمه بیگانه به سختی ناراحت میشد.
23. دیوان غزلیات یا مجموعه عارفانهها
شاگردان:
مکتب علامه نوری را چه در علم اصول و فقه و چه در حکمت و فلسفه باید از
مکتبهای بسیار پربرکت شیعه به حساب آورد. بر طبق تحقیقی حدود یکصد و پنجاه
بزرگوار افتخار شاگردی در مکتب علامه غروی را داشتهاند. عجیب اینکه در
میان شاگردان، از مرجع تقلید و فقیه و فیلسوف گرفته تا مفسر و محدث و متفکر
و نویسنده و عارف و واعظ و... را میتوان دید که همگی به نوعی به شاگردی
غروی اصفهانی مباهات میکردهاند. اکنون ما تنها از بعضی از آنان نام
میبریم: حضرات آیات:
1. سیدمحمد حجت کوه کمری
2. سید حسین طباطبایی بروجردی
3. سید محمد هادی میلانی
4. سید ابوالقاسم خویی
5. سید عبدالاعلی سبزواری
6. سید محمد کاظم موسوی حسینی
7. شیخ سلمان خاقانی
8. شیخ محمدتقی بهجت فومنی رشتی
9. حاج شیخ علی محمد بروجردی
10. علامه سید محمد حسین طباطبایی
11. علامه شیخ عبدالحسین امینی تبریزی
12. شیخ محمدرضا مظفر
13. شیخ محمدحسین مظفر
14. محمد طاهر آل شیخ راضی
15. سید محمد حسین طباطبایی تبریزی
16. سید محمد هادی میلانی
17. سید ابوالقاسم خویی
18. میرزا یوسف ایروانی
19. شیخ اعتماد رشتی.
سخن بزرگان:
1. سیدمحمدهادی میلانی: شیعه در دویست سال اخیر فردی را با جامعیت
مرحوم غروی اصفهانی به خود ندیده است. پس از وفات میرزای نائینی اعلامیه ای
به امضای مرحوم ملکی و حضرات آیات آقای میلانی و آقای خویی به این مضمون
انتشار یافت: بعد از مرحوم شیخ انصاری در این اواخر نظیر مرحوم غروی
اصفهانی در روزگار تشیع پیدا نشده و در حوزه نجف اشرف نظیر ایشان نیست.
2. سیدمحمدحسین طباطبایی: استاد بزرگ، حکیم خداشناس و فقیه پارسا و
دایرمدار آسمان پژوهش و تحقیق، و سالک و مرزبان سلوک و دانش و تدقیق، سیخ
محمدحسین اصفهانی غروی است که خدا مقام بلندش را بلندتر سازد.
3. ادیب محمدعلی اردوبادی: استاد بزرگ ما یکه سوار هر میدان بود از هر
نظر بی نظیر می نمود و نسبت هر فضیلت به او مانند نسبت دندانه های شانه به
شانه است. او در هر یک از دانش های حکمت، کلام، فقه، اصول، تفسیر، حدیث،
شعر و ادب، تاریخ، معارف، اخلاق و عرفان به طور مساوی وارد بود و در هر
کدام از ملکات برتری فضایل، روحیات کریمانه و کارهای نیکو و گسترده و فضیلت
های توصیف شده او است. از جدیت شدید در عبادت، زندگی کردن در زهد، و شب
زنده داری گرفته تا سجده های طول و دراز و ریاضت و تهذیب و محاسبه نفس، همه
برای او یکی و مساوی بود و به هیچ وجه برای خدا، مشکل نیست که جهان را در
یک فرد جمع نماید و حکمت نوری است که خدا در دل هر کس که سزاوار باشد می
اندازد.
4. سیدعبدالعزیز طباطبایی یزدی: من در تاریخ تشیع، فیلسوفی متعبدتر از
شیخ محمدحسین اصفهانی نمی شناسم، او عاشق عبادت و شیفته نماز و زیارت بود.
به اهل بیت اطهار علیهم السلام ارادت ویژه ای داشت.
وفات
پنجم ماه ذیحجه سال 1361 ق. روز دوشنبه بود که از فراز بارگاه قدس مولا
علی علیه السلام خبر وفات بزرگ استاد نجف به گوش همگان رسید. این خبر چنان
نابهنگام بود که فضلا و دانشوران حوزوی را دچار تحیر غمبار کرد. بزرگ ادیب
شیعی، علامه اردوبادی، سوگ سرودهای را که در در گرامیداشت استادش گفته
بود و رد زبان همگان ساخت مردم بویژه شاگردان و یاران و نزدیکان استاد که
سخت از این فاجعة اندوهبار، آزرده و آشفته بودند بیتی از آن سوگواره دلسوز
را به هم میخواندند و ناله میکردند. ادیب اردوبادی در آن بیت گفته بود:
آری تشییع پیکر نابغه نجف و خادم صادق امام حسین علیه السلام با نام و
یاد حسین علیه السلام برگزار شد و در آستان قدس علوی، زیر ایوان طلای مولا
جنب مناره شمالی در مقبره کوچکی در کنار مقبره علامه حلی به خاک سپرده شد.