ملا احمد نراقی

ملا احمد نراقی

احمد نراقی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری, جستجو
این مقاله نیازمند بازنویسی است. در پایان، پس از بازنویسی این الگوی پیامی را بردارید.
لحن این مقاله برای دانشنامهٔ ویکی‌پدیا نامناسب است.
برای راهنمایی بیشتر صفحهٔ راهنمایی برای نوشتن مقاله‌های بهتر را ببینید.
شاید در بحث همین صفحه توضیحی دراین‌باره نوشته شده باشد.

احمد بن محمد مهدی فاضل نراقی
تولد چهاردهم جمادی الثانی سال ۱۱۸۵ یا ۱۱۸۶ ه.ق مطابق با ۱۱۵۰ شمسی در عهد سلطنت فتح علی شاه قاجار[۱]
در نراق از توابع کاشان

مرگ ۲۳ ربیع الثانی سال ۱۲۴۵ ه.ق
کاشان
زمینه فعالیت مجتهد شیعه، نویسنده، شاعر، ماهر در ریاضی، نجوم، هندسه، فلسفه، و بسیاری علوم اسلامی.[۲]

ملیت ایرانی

فرزندان «حاج ملا محمد» و «نصیر الدّین»
والدین ملا مهدی نراقی

وب‌گاه رسمی پایگاه فاضلین نراقی



احمد بن محمد مهدی فاضل نراقی فرزند ملا مهدی نراقی دانشمندی معروف است.
فهرست مندرجات
• ۱ زندگی نامه
o ۱.۱ نقش او در جنگ دوم با روسیه
o ۱.۲ وفات
• ۲ اوصاف
• ۳ خانواده
• ۴ تخصّص
• ۵ آثار
• ۶ اساتید[۲۶]
• ۷ شاگردان[۲۷]
• ۸ مشایخ روایتی[۲۸]
• ۹ از دیدگاه دیگران
• ۱۰ یادکردها
• ۱۱ منابع
• ۱۲ پانویس

[ویرایش] زندگی نامه
ملا احمد نراقی ۱۵ سال از ایّام نوجوانی و جوانی اش (حدود حدود سالهای ۱۱۹۰تا ۱۲۰۵) را نزد پدرش تحصیل کرد؛ که این، دوران عمدهٔ تحصیلش است. او پس از مدّت کوتاهی به خاطر هوش و استعداد سرشارش به مقام تدریس دروس سطح مثل «معالم‏» و «مطول‏» در حوزهٔ علمیّه رسید. او در سال ۱۲۱۲ سپس همراه پدرش به عراق (عتبات عالیات) رفت و هر دو در درس آقا محمد باقر وحیدبهبهانی‏ شرکت کردند سپس به ایران(کاشان؟) بازگشتند. او پس از مدّتی مجدّداً به عراق (نجف و کربلا) رفت و پس مدّتی تحصیل، تدریس، تحقیق، تألیف نمود و به درجه اجتهاد رسید. امّا بدلیل وفات پدر (۱۲۰۹ ه.ق) به زادگاهش کاشان آمد و به جای پدرش مسؤلیت اداره حوزه علمیه، تدریس را به عهده گرفت.[۳]
ایشان در عهد فتحعلی شاه قاجار می‌زیست. «دوره قاجاریه از شگفت‌انگیزترین ادوار تاریخ ایران است. دوره‌ای است که قدرتهای بزرگ جهان از اقصی نقاط دنیا به علل گوناگون چشم به آن دوخته بودند. و ایران مرکزی شده بود که تمام قدرتها دور آن دایره زده بودند».[۴] به طوری که به دلایلی دولت روسیه دو بار به ایران حمله کرد.
مسجد آقا بزرگ که برای نماز، تبلیغ و تدریس ملا مهدی نراقی دوم ساخته شد؛ از زیباترین بناهای اسلامی به شمار می‌آید.


مسجد آقا بزرگ.


مسجد آقا بزرگ.
[ویرایش] نقش او در جنگ دوم با روسیه
شکست ایران در جنگهای اول با روسیه (۱۲۳۰ مطابق با ۱۸۱۵ میلادی) منجر به از دست دادن برخی نواحی شمالی ایران شد که بدرفتاری شدید قوای روس با اهالی این منطقه را در پی داشت. به طوری که در اثر درخواست‌های کمک مکررّ مردم ایران را نیز دچار حسّ خشم و انتقام جویی عمیقی کرد. «اجحافات و رفتار بی رویه مامورین دولت روس که باعث تنفر مردم در ایالات متصرفه گردیده و از همان سال ۱۲۳۰ سکنه این نواحی را تکان داد و بالاخره در سال‏۱۲۴۱ مبدل به یک شورش و هیجان عمومی گردید.» [۵] «ظلم و فجایع دولت روسیه علمای مسلمان را در مشاهد متبرکه سخت مضطرب و نگران ساخته بود.» [۶] افکار مردم به حد اعلا بر ضد روسیه تهییج‌شده بود.ملت و روحانیون و اغلب زمامداران تقاضای اعلان جنگ بر ضد دولت روسیه داشتند.[۷]
ملا احمد نراقی در جنگ دوم با روسیه تزاری فرمان جهاد را صادر کرد و دسته‌ای از اهالی نیز به سرپرستی ملا احمد نراقی نزد فتح‌علی‌شاه آمدند و به تظاهرات پرداختند. قبل از آن نیز در ۵ ذیحجه ۱۲۴۱ (۱۱ ژوئیه ۱۸۲۹) «آقا سید محمد مجتهد» همراه صد تن از روحانیون وارد سلطانیه شده بود.[۸] در نتیجه فرمان حمله صادر شد و در اثر این حمله که از ذیحجه ۱۲۴۱تا آخر محرم ۱۲۴۲ انجام گرفت تمام نواحی که مطابق «معاهده گلستان‏» تسلیم روسها شده بود از جانب قوای ایران مجدداً پس گرفته شد. اگرچه این پایان جنگ نبود و روسیه بعدها با حملهٔ مجدّد نواحی گسترده‌ای را اشغال کرد.
[ویرایش] وفات
او در شهر کاشان بدلیل بیماری وبای عمومی گسترده در کاشان و اطراف آن (از جمله نراق) در اول شب یکشنبه بیست و سوم ربیع الثانی سال ۱۲۴۵ هجری قمری در نراق وفات کرد و در نجف، در صحن علی بن ابیطالب، در کنار آرامگاه پدرش تدفین شد.[۹]. جنازه‌اش پیش از دفن به نجف اشرف منتقل و در جنب صحن آرامگاه حضرت علی در کنار قبر پدرش دفن گردید.
[ویرایش] اوصاف
در اغلب زندگی نامه‌ها و متونی که راجع به ملا احمد نوشته می‌شود، او به خاطر این موارد ستوده می‌شود:
• تحصیل علم و تالیفات
o تالیفات مرحوم نراقی، هم در زمان خودش و هم پس از او مورد عنایت و مراجعه علمابوده. مثلاً فقیه بزرگ شیعه سید کاظم یزدی نویسندهٔ «عروه‏» همیشه سه کتاب مهم فقهی در نزدش عزیز و مورد مراجعه‏ بوده که یکی از آنها مستند مرحوم نراقی است.[۱۰]
• تقوا و تحصیل اخلاق وارسته
• هدایت و ارشاد
• نگهداری از طلاب و اداره زندگی آنها
[ویرایش] خانواده
او صاحب دو پسر بود:
• «حاج ملا محمد» ملقب به «عبد الصاحب‏» و معروف به «حجة الاسلام‏». او کتاب‌هایی نوشته و بعضی از آنها نیز چاپ شده.او در حدود هشتاد سالگی در سال ۱۲۹۷ ه.ق. در کاشان از دنیا رفت.[۱۱]
• «نصیر الدین‏». او دارای تالیفاتی بوده. از جمله شرحی بر کتاب کافی مرحوم کلینی.[۱۲]
[ویرایش] تخصّص
نراقی در زمینه‌های بسیار گوناگونی مهارت دارد. او یک مجتهد شیعه، نویسنده و شاعر بود که در علوم اسلامی متخصّص بود. خصوصاً: فقه، اصول، حدیث، رجال، معقول و منقول، و اخلاق. امّا با این حال در علوم مختلف دیگری هم تبحّر داشت. از قبیل: ریاضی، نجوم، هندسه، فلسفه، ادیان شناسی، ادبیات و شعر و بسیاری از علوم دیگر. [۲]
[ویرایش] آثار
آثار او دو ویژگی دارد:
1. گوناگونی در زمینه‌های آثار او که نشان دهندهٔ مهارت‌هایش است.
2. اغلب آثارش در تکمیل آثار پدرش یا شرح آنها است. به طوری که به ادعای بسیاری مسبّب شهرت پدرش، را او می‌دانند. به این موضوع در ستون چهارم جدول اشاره شده.[۱۳]
تعداد دقیق آثار او مشخّص نیست
• بنا بر نسخه‌ای خطّی تالیفات ملا احمد تا سال ۱۲۲۸ هجری قمری یعنی ‏زمان کتابت طاقدیس به ۱۸ جلد می‌رسیده[۱۴].
• بسیاری مجموع تصنیفات و تالیفات ملا احمد در زمینه‌های گوناگون تا حدود ۲۳ عنوان گفته‌اند.[۱۵].
امّا تا کنون ۳۴ اثر منتسب به او[۱۶] وجود دارد که فهرست آنها در این قسمت آمده.
البته اجازات او که مرحوم شیخ آقا بزرگ در کتاب «الذریعه» به عنوان کتابی مستقل ذکر کرده در این قیمت نیامده‌اند. مثلاً «رسالة الاجازات»، کتابی کوچک ست شامل بیست اجازه از اجازه‌های مرحوم نراقی به شاگردانش و اجازات مشایخش.
موضوع نام کتاب شرح مشخصات چاپ
وسیلة النجاة شامل دو رساله: یکی بزرگ و دیگری کوچک در دو جلد که به‏ در خواست فتحعلیشاه نوشته شده.
علم اخلاق کتاب معراج‌السعادة‏
به فارسی برای عموم
به درخواست فتح علی شاه قاجار مکمل کتاب شریف جامع‌السعادات‏ اثر پدرش به عربی که برای علما نوشته شده
فقه کتاب «مستند الشیعه‏ فی احکام الشریعه» در زمینهٔ فقه استدلالی در شهرکاشان ده سال قبل از وفاتش(یعنی ۱۲۳۴ هجری قمری) پایان یافته. مکمل کتاب «معتمد الشیعه‏» از پدرش
فنون مختلف الخزائن نوعی کشکول است که وی برای به زبان فارسی ‏تالیف نمود. شامل مطالب علمی و ادبی؛ از جمله:
در زمینهٔ علمی: فقه، تفسیر، حدیث، تایخ، لغت، نجوم، هیئت، ریاضی، عرفان، طب، و علوم غریبه(اعداد، جفر، صنعت، کیمیا)
در زمینهٔ ادبی: اشعار و غزلیات و حکایات. مکمل کتاب «مشکلات العلوم‏» پدرش
مشکلات العلوم این کتاب غیر از مشکلات العلوم پدرش و غیر از کتاب خزائن می‌باشد.
اصول، شرح شرحی بر تجرید الاصول این فقط یک شرح نیست. این کتاب در ۷ جلد نگارش یافته‏ و شامل همه مباحث علم اصول است. «تجرید الاصول» اثر پدرش بود
مناهج الاصول
عین الاصول اولین کتابی است که تالیف نموده.
مفتاح الاصول.
شرح اساس الاحکام فی تنقیح عمد مسائل الاصول بالاحکام شرح شرایع الاسلام مرحوم ‏محقق.
شرح شرح محصل الهیئة محصل الهیئة اثر پدرش بود
شرح شرح رساله‌ای در حساب متن آن رساله از پدرش است
مناسک حج [۱۷]

اسرار الحج این کتاب در سال ۱۳۳۱ به چاپ رسیده.
سیف الامة و برهان الملة یک کشیش انگلیسی مسیحی بنام «هانری مارتین‏» معروف به «پادری‏» در ژوئن ۱۸۱۱ میلادی ‏مطابق با ۱۲۲۶ هجری از هند به شیراز آمد و وانمود به پذیرش اسلام کرد و خود را یوسف نامید و در مدارس ‏علوم دینی شیراز به تحصیل علوم پرداخت. او سپس اشکالاتی به در دین اسلام وارد کرده که این کتاب در جواب آنهاست. ملا احمد نراقی برای نوشتن ردیه به شبهات او، ده تن ازخاخامهای کاشان را دعوت کرد و تعدادی از عبارات عهد عتیق و آثار مربوط به مذهب یهود را به فارسی ‏برگرداند.[۱۸]
این کتاب به زبان فارسی ست و دو بار در ایران به چاپ رسیده. فهرست کامل ابتدای آن توسط‏ فرزند مصنف ملا محمد نراقی که در سال ۱۲۹۷ از دنیا رفت نوشته شده.
الرسائل و المسائل در جواب سؤالات، در این کتاب از کتابهای ‏پدرش و از کتاب «کشف الغطاء» تالیف استادش مرحوم شیخ جعفر نجفی مطالبی نقل ‏می‌کند.این کتاب در دو جلد است: جلد اول آن مسائلی است که فتح‌علی‌شاه قاجار و دیگران ‏از او سؤال کرده‌اند. جلد دوم در بیان بعضی از مسائل اصولی و حل بعضی از مشکلات‏ است. نگارش آن در سال ۱۲۳۰ بوده.[۱۹]
فارسی است
فقه مفتاح الاحکام فی اصول الفقه.
در اصول فقه مناهج الاحکام شامل ۲ جلد، جلد اول مباحث الفاظ و جلد دوم درادله شرعیه
فقه هدایة الشیعه رساله‌ای است در فقه
فقه تذکرة الاحباب [۲۰]
فارسی است
عوائد الایام من امهات ادلة الاحکام. شامل ۸۸ عائدة. آخرین آن در مورد ترجمه‌های راویان احادیث است امّا حاشیه نویسی‌های کنار آن، نوشتهٔ مرحوم شیخ انصاری ست.
احکام خلاصة المسائل رساله‌ای در مورد مسائل طهارت و نماز.
احکام رساله عملیه در زمینهٔ عبادات به زبان فارسی
احکام رساله‌ای در عبادات. ظاهرا این کتاب غیر از رساله عملیه‌ای است که ذکر شد.[۲۱]

تفسیر کتابی در تفسیر [۲۲]

اجتماع الامر و النهی
حجیة المظنة
شرح حدیث جسد المیت و انه لا تبلی الا طینته
القضا و الشهادات
رسالة فی منجزات المریض
جامع المواعظ[۲۳]

شعر «طاقدیس‏» دیوان مثنویات او شامل قصص‏ و داستانهای عرفانی و اخلاقی و تربیتی و به سبک مثنوی مولوی
بارها در ایران چاپ شده. هم اکنون به همت آقای حسن نراقی به وسیله انتشارات امیر کبیر منتشر می‌شود.
شعر دیوان صفایی تخلص او صفایی بوده و این دیوان غیر از مثنویات اوست که به طاقدیس معروف است.
هندسه حاشیه اکر ثاودوسیوس[۲۴]
«ثاؤدوسیوس‏» از حکمای ریاضی یونانی است که در قرن اول میلادی می‌زیسته‏ و صاحب تالیفاتی در ریاضی و هندسه‌است. کتاب «الاکر» از تالیفات اوست که در سه مقاله نوشته شده و از بهترین کتب متوسط بین کتاب «اقلیدس‏» و «مجسطی‏» محسوب می‌شده که به عربی ترجمه گردیده. مکمل کتاب اکر اثر ثاؤدویوس یونانی
الاطعمة و الاشربة[۲۵]
فارسی است
[ویرایش] اساتید[۲۶]
• در کاشان: پدرش حاج ملا مهدی بن ابی‌ذر نراقی. نزد ایشان دوره‌های مقدمات، سطح و خارج را طی کرد. او پدرش را اغلب چنین وصف می‌کند: «من الیه فی جمیع العلوم استنادی».
• در نجف اشرف:
o آقا محمد باقر وحیدبهبهانی‏ (ملا احمد و پدرش با هم در کلاس‌های ایشان شرکت می‌کردند.)†
o علامه سید محمد مهدی بحرالعلوم (م ۱۲۱۲ ق)
o شیخ جعفر نجفی کاشف الغطاء (م ۱۲۲۸ ق)
• در کربلا: میرزا مهدی شهرستانی (م ۱۲۱۶ ق) و وحید بهبهانی
• سید علی طباطبائی، صاحب الریاض (م ۱۲۳۱ق)
[ویرایش] شاگردان[۲۷]
«بسیاری از اجلای وقت از تلامذه او بوده و از وی اجازه روایت داشته‌اند. صورت اجازات مؤلف از بیست مورد متجاوز است که عینا به خط مولف یا صاحبان اجازات نزد فاضل معاصر جناب آقای «حسن نراقی‏» که یکی از احفاد مرحوم نراقی‌است‌باقی است.»
از جمله بزرگانی که از درس ملا احمد نراقی استفاده کرده‌اند:
1. خاتم الفقها مرحوم حاج شیخ مرتضی انصاری.
2. مرحوم آقا محمد باقر هزار جریبی.
3. مرحوم ملا محمد علی آرانی کاشانی.
4. حاج سید محمد شفیع جاپلقی.
5. شیخ مرتضی‌انصاری‏ (خاتم الفقها): او برای کسب دانش به شهرهای مختلف سفر می‌کرد و از حوزه‌های علمیهٔ مختلف بازدید می‌کرد تا این که در کاشان متوقّف شد. پس از ۴ سال شاگردی ملا احمد، ایشان به شیخ جواز اجتهاد مفصّلی داد.
رابطهٔ او با شیخ مرتضی انصاری چنان قوی ست که می‌گوید:
• «استفاده‌ای که من از این جوان نمودم بیش از استفاده‌هایی بود که او از من برد»
• «در مسافرتهای مختلفه زیاده بر پنجاه مجتهد مسلم دیده‌ام که هیچ یک از ایشان به مثل شیخ مرتضی نبودند»
[ویرایش] مشایخ روایتی[۲۸]
مرحوم نراقی از جماعتی از علماء و بزرگان خصوصاً اساتیدش روایت‌می‌نماید. از جمله:
1. والد ماجدش مرحوم ملا مهدی بن ابی ذر نراقی
2. علامه سید مهدی بحر العلوم.
3. میرزا محمد مهدی موسوی شهرستانی
4. شیخ جعفر نجفی کاشف الغطا.
5. سید علی طباطبایی (صاحب ریاض).
او به واسطه پدرش از این بزرگان نیز روایت می‌کند: شیخ یوسف بحرانی ملا رفیع گیلانی‏ ملا محمد باقرمجلسی
[ویرایش] از دیدگاه دیگران
علامه خوانساری در روضات الجنّات: «نراقی دریایی مواج و بحری عجاج بود، در فنون معموله استادی ماهر و در علوم متبوعه استوانه کامل؛ ادیبی سراینده و فقیهی برازنده... نراقی نویسنده‌ای ماهر و مؤلفی ناصح بود که معراج السعاده او جهت خوشبختی مردمان و کشکول او به اسم خزائن مشهور است».
در روایت دیگری از همین کتاب در متنی مشابه: «...او دریایی مواج، بحری متلاطم، استادی ماهر، استوانه اکابر، ادیبی شاعر، و فقیهی برازنده، از بزرگان دین و عظمای مجتهدین به شمار می‌آمد.از دانش پر، و از کودکی صدفی مملو از در بود. نراقی مجتهدی جامع بود و از اکثر علوم، بویژه اصول، فقه، ریاضی و نجوم بهره کامل و کافی داشت»[۲۹].
[ویرایش] یادکردها
1. ↑ مرحوم «سید محسن امین‏» در «اعیان الشیعه‏» (ج ۱۰، ص ۱۸۳) در تاریخ تولد ملا احمد نراقی بین‌سال ۱۱۸۵ و ۱۱۸۶ تردید دارد، اما مؤلف «لباب الالقاب‏» مرحوم «ملا حبیب الله شریف کاشانی‏» تصریح می‌کند که دستخط مرحوم نراقی را در مورد تاریخ تولدش دیده که سال ۱۱۸۵ بوده.رجوع کنید به: «لباب الالقاب‏»، ص ۹۶.
2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ریحانة الادب، ج ۶، ص ۱۶۰. البته گوناگونی موضوعات آثار او نیز نشان دهندهٔ مهارت‌هایش است.
3. ↑ صاحب «مکارم الآثار» تاریخ این سفر را حدود ۱۲۰۵ نگاشته.و اصحاب تراجم، تاریخ وفات مرحوم‌بهبهانی را بین ۱۲۰۵ تا ۱۲۰۸ نگاشته‌اند.اما آقای حسن نراقی در مقدمه کتاب «قرة العیون‏» تاریخ این سفر را۱۲۱۰ نوشته که بدون شک مرحوم بهبهانی در قید حیات نبوده.در اینکه ملا احمد، حوزه درس آقای بهبهانی رادرک کرده، شکی نیست اما تاریخ دقیق آن را نیافتیم.
4. ↑ مقدمه کتاب دیپلماسی ایران، جلد دوم
5. ↑ کتاب «تاریخ‌سیاسی و دیپلماسی‏»، ج ۱، ص ۲۰۰
6. ↑ کتاب «تاریخ‌سیاسی و دیپلماسی‏»، ص ۲۰۶
7. ↑ مقدّمهٔ معراج السعاده
8. ↑ کتاب «تاریخ‌سیاسی و دیپلماسی‏»، ص ۲۰۶
9. ↑ ریحانة الادب ج ۶ ص ۱۶۲
10. ↑ به نقل از استاد آقای «سید عبد العزیز طباطبایی‏» از قول نوه مرحوم «سید کاظم یزدی‏». دو کتاب دیگر هم عبارتند از: «جواهر الکلام‏» و «جامع الشتات‏» مرحوم «میرزای قمی‏»
11. ↑ ریحانة الادب، ج ۶، ص ۱۶۴.و فوائد الرضویه، ص ۴۱.
12. ↑ فوائد الرضویه، ص ۴۱.برای اطلاع بیشتر از خاندان نراقی و نسل‌های متوالی آن تا اواخر قرن گذشته‌نگاه کنید به: «تاریخ کاشان‏»، چاپ دوم، از ص ۲۸۶- ۲۸۰ به قلم آقای حسن نراقی و کتاب «لباب الالقاب‌فی القاب الاطیاب‏» از ص ۱۰۶- ۹۲.
13. ↑ مقدّمهٔ معراج السعاده
14. ↑ ‏بر اساس دستخط مرحوم نراقی که به وسیله آقای حسن نراقی در مقدمه کتاب طاقدیس ‏چاپ انتشارات امیرکبیر گراور شده
15. ↑ مقدّمهٔ معراج السعاده
16. ↑ بر اساس آنچه مرحوم «شیخ آقا بزرگ‏» در کتاب «الذریعه‏» گرد آورده ‏و تعداد معدودی که در سایر مصادر معرفی شده و در دسترس مرحوم شیخ آقا بزرگ نبوده، این تعداد در مقدّمهٔ کتاب معراج السّعاده گردآوری شده.
17. ↑ بر اساس دست نویس مرحوم نراقی در مقدمه طاقدیس.
18. ↑ نگاه کنید به: «نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت‏» که نام اصلی آن «دین و دولت‌در ایران‏» است نوشته «پروفسور حامد الگار» ترجمه «دکتر ابو القاسم سری‏»، چاپ انتشارات توس، از ص‏۱۴۸ تا ۱۴۴ که در آن شرح مفصل این قضیه موجود است.
19. ↑ صاحب کتاب «مکارم الآثار» در ج ۴ ص ۱۲۳۶ در عنوان هفتم از کتبی که برای مصنف می‌شمارد کتاب «الرسائل و المسائل‏» را نام می‌برد و اظهار می‌دارد که: شامل رسائل عدیده و مسائل کثیره‌است از جمله «اطعمة و اشربة‏» و «اجتماع امر و نهی‏» و «رساله عبادات‏» و «منجزات مریض‏».اما ظاهرا بر اساس‌آنچه مرحوم شیخ آقا بزرگ نوشته و تاریخی که برای کتابت آن ذکر کرده معلوم می‌شود که محتوای «الرسائل‌و المسائل‏» غیر از آن می‌باشد که صاحب مکارم الآثار ادعا کرده.
20. ↑ به نقل مؤلف تاریخ کاشان
21. ↑ مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعه به طور مستقل آن را ذکر کرده‌است.
22. ↑ به نقل مرحوم سید محسن امین در اعیان الشیعه، ج ۱۰، ص ۱۸۴
23. ↑ به نقل مؤلف «تاریخ کاشان‏» و مؤلف «مکارم الاثار»، ج ۴، ص ۱۲۳۶
24. ↑ به نقل مؤلف «تاریخ کاشان‏» و نیز بر اساس دستخط خود مرحوم نراقی که از مقدمه کتاب طاقدیس گردآوری شده.
25. ↑ به نقل مرحوم سید محسن امین در اعیان الشیعه، ج ۱۰، ص ۱۸۴
26. ↑ مکارم الآثار، ج ۴، ص ۱۲۳۶
27. ↑ مقدمه خزائن به قلم آقای علی اکبر غفاری.
28. ↑ ریحانة الادب، ج ۶، ص ۱۶۲
29. ↑ روضات الجنات، ج، ۱، ص ۹۵